Mësuesit vs Nxënësit
Kosova në sistemin e vet të edukimit ka shumë segmente të pazhvilluara si duhet. Deri tani ky sistem për disa gjëra ka dëshmuar. Se te ne nuk mësohet, por kapërcehet. Te ne nuk zhvillohet nje temë, por mbarohet. Te ne nuk ofrohet cilësia, por sasia. Dhe kjo vlen para së gjithash për Gjuhën Shqipe. Që do të thotë, nxënësit ngarkohen me gjëra sasiore, me qëllim arritjen e normës, por jo edhe arritjen e cilësisë. Tekefundit një fëmijë që mbaron klasën e katërt më e udhës do të ishte t’i kërkohej të shkruante një hartim pa gabime gjuhësore sesa t’i kërkohej alamet mendimi apo ideje. Thënë ndryshe, jo të gjithë nxënësve duhet kërkuar një hartim (shkrim) i mirë në total. Por të gjithëve duhet kërkuar një hartim (shkrim) pa gabime gjuhësore ne total! Sepse në të ardhmen, për të shkruar kanë te gjithë. Pa marrë parasysh çka, një adresë, një emër, një e-mail, sms, një koment të shkurtë. Hartimet e vërteta, novelat e poezitë ua lëmë shkrimtarëve (persona në gishta).
Mbledhitë Elektronike dhe Fjala e Shkruar
Po e quaj kështu nëse do të guxoja, tërë shoqërimin e njeriut modern, qoftë përmes telefonave të dorës me porositë elektronike, apo edhe nëpërmes internetit: posta elektronike, forumet, rrjetet shoqërore etj. Rolin kryesor sigurisht edhe këtu e luan Fjala e Shkruar, që thënë të drejtën po i jep dimenzion të ri vet mënyrës së të jetuarit, e në të ardhmen kushedi çfarë. Shqetësimet janë të shumta por ato që shenjojnë më shumë janë këto:
– mungesa e qartë në mes asaj që mendohet të thuhet dhe asaj që shkruhet;
– gabimet elementare, si mungesa e “ë”-së, përdorimi i tmerrshëm i “q”-së në vend të “ç”-së etj.;
– mungesa e shenjave te pikësimit, që të bën të humbësh shumë kohë derisa e kupton se ku fjalitë marrin kahjen e duhur, në kuadër të asaj që është menduar të thuhet.
– indiferentizmi gjuhësor; etj., etj.
Indiferentizmi gjuhësor
Ky indiferentizëm është mjaft kompleks dhe ka të bëjë me shumë gjëra njëkohësisht: me të nguturin, thjeshtësinë brutale të të shkruarit, sipërfaqesinë, të qenurit kull (cool), joseriozitetin dhe edukatën individuale. Dhe kur kjo vjen nga gjithësecili: fëmija, i rrituri, studenti, qytetari, fshatari e i diplomuari, kuptohet që është prekur piku kritik.
– Të nguturit. – Të gjithë nguten kur shkruajnë, vërehet nga mungesa e ngatërrimi i shkronjave, mungesa e shenjave të pikësimit dhe përdorimi i akronimeve. Shtrohet pyetja: a ka pamjen e duhur dhe ndjesinë e vërtetë një këmishë e pahekurosur mirë, një pastrim dhëmbësh për 3 sekonda, një bukë e pjekur për 3 minuta? Një semafor i kaluar në të kuqen?
– Thjeshtësia brutale.- Ajo që haset kudo në ditët e sotme është thjeshtësia me të cilën të rinjtë shprehen, shkruajnë. Nuk e marrin pikën e mundit që të formulojnë një fjali së paku drejt të lexueshme, kuptueshme.
Fjalia e shkruar pa pikë e pa presje, pa morfologji e strukturë elementare, pa “ë” në fund dhe me “q” të vendosur dosido është rrëmujë, sikur floku i pakrehur. Edhe po të jetë një fjali dashurie a urimi, ajo thjesht i ngjan një dhurate të paketuar me letër tualeti.
– Sipërfaqësia.- Një “mos ta nin-je ma e mira”-është shembulli më i thjeshtë se sa e vagët është aftësia për të thënë diçka të sinqertë, më të zhvilluar në përmbajtje, si dhe shembull se sa moskokëçarës e indiferent është ai që shkruan këtë.
– Cool-izmi – Mjafton të dëgjosh bashkëbisedimet në mes të rinjve në Kosovë, sidomos atyre nëpër qytete, dhe ti e kupton që ata janë thjeshtë të rinj të l-a-z-d-r-u-a-r. E sa për ironinë e tërë kësaj, në Dukagjinin lindor “kull” e quajnë kalin shëndetlig! Rastësi bizare kjo. Gjuha shqipe në Kosovë është shëndetlige.
– Joserioziteti.- Nëse s’duhet të kemi seriozitet në mënyrën se si shpërfaqemi para botës virtuale, atëherë a kemi të drejtë të kërkojmë prej të tjerëve (në botën reale) që të jenë seriozë?
Pse të mos jetë edhe një mjek rebel, që në vend të shpretkës të operojë mëlqinë? Apo një farmacist, që në vend të një vitamine të japë antibiotikë të fuqishëm…apo një shofer autobusi të vozisë 120 km/orë, në pikë të dimrit? Apo një procesverbal gjykate t’shkruhej pa pikë e presje? Se në këtë mënyrë do të ishin in, duke qenë joseriozë. Ne na bënë përshtypje si të jemi in apriori, e jo të merremi me consequences posteriori.
– Mungesa e edukatës.- kjo është më e rrezikshmja, dhe më e përhapura si dukuri. Për më tepër kjo mungesë edukate gradualisht po prekë edhe ata që kanë një nivel të caktuar të saj. Se sot duhet të sillesh si masa. Masa, sasia është në pyetje. Gjithmonë.
Rebelizmi gjuhësor
Dekadën e fundit dukuria e rebelizmit në përgjithësi ka rritje eksponenciale. Dukuri që bie në sy në tërë botën, sidomos botën perëndimore. Eshtë dicka e marrë nga perëndimi por diçka që buron edhe nga vetë ndjesia e individit shqiptar për të ndryshuar gjërat duke mos qenë rehatshëm me to. Këtu padyshim edhe gjuha del pengesë në rrugën e rebelizmit. Të shkruarit online është marrë si një mikrokozmos ku secili mund ta shprehë rebelizmin e tij, që nga postimet e mendimeve, fotografive, videove, muzikës e deri te gjërat e thjeshta ditore. Kjo hapësirë ku mund të ndihesh “sa të duash rebel” pa rregulla, paradoksalisht ka edhe vetë rregulla! Se duhet të jesh sa më rebel që mundesh, i çthurur, të mos respektosh asgjë, të jesh sa më shumë vetvetja (që në përkthim të lirë do të thotë: sillu sipas instinktit)! S’je in nëse shkruan me gramatikë, s’je cool nëse bën “kishe unë di”. Me këtë sikur dëshirohet të luftohet rregulli, që në thelb e mban botën gjallë.
Të përdorësh zhargon është e pranueshme deri diku mes familjarëve dhe një numri të kufizuar miqsh, por të jetë pjesë integrale absolute e çdo reagimi, komenti, postimi, përshëndetjeje, falenderimi apo kritike-kjo thjesht është e papranueshme.
Pro et Contra
Nëse dikush mendon se kjo mënyrë rebele e komunikimit e bën shoqërinë më pak të ngurtë, më elastike, më të komunikueshme e më të mirë, mendoj se gabon. Se nuk mund dhe guxon të futen të gjitha në një thes, në thirrje të një uniformiteti shoqëror të rremë. Të mos dish nëse atë koment apo shkrim kush e ka bërë, një fëmijë që është në fillet e para të të mësuarit të gjërave, apo një i rritur 20-30 vjeçar?
Dihet se njerëzit janë të ndryshëm, shprehen ndryshe, shkruajnë ndryshe. Në kuadër të kësaj, vetë brenda përbrenda Kosovës kemi nënkulturat gjuhësore, të cilat duhet t’i respektojmë. Por, por, jo që në emër të kësaj të guxojmë të masakrojmë të shkruarit. Nëse dëshirojmë që të kuptohemi mirë, të respektojmë mendimet e njëri tjetrit, pse mos të përpiqemi pak që të shkruajmë drejt, qartë. Vetëm kaq!
Ne duhet të këmbejmë idetë, bindjet, mendimet, dallimet, jouniformitetin shoqëror me diçka uniforme-gjuhën. Mendoj, qoftë edhe në gegnishtën tonë. Së paku në rregullat kryesore të saj. Gjejeni një krahër, se përndryshe do të bëhemi Dexter-ë të gjuhës sonë. Të vetvetes.